---

Bus en tramvervoer in Leiderdorp

Vanaf 15 december 2024 verzorgt Qbuzz het busvervoer in de regio Zuid
Holland Noord en volgt daarmee Arriva op dat de afgelopen 12 jaar de
bussen in de Leidse regio liet rijden. Qbuzz komt daarmee in een lange rij
van aanbieders van bus- en tramvervoer in en door Leiderdorp.

In 1879 kreeg de Leidsche Tramwaymaatschappij toestemming van de stad
Leiden om twee lijnen met paardentrams aan te leggen. Vanaf het
Stationsplein reed de Plantagelijn via de Blauwpoortsbrug, Kort Rapenburg,
Breestraat en Hogewoerd naar de Plantage, terwijl de Havenlijn via de
Haarlemmerstraat naar het Havenplein liep. De LTM ging in 1886 over in
handen van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij die op 1 mei 1889 de
eerste omnibus van Leiderdorp naar Leiden liet rijden. Deze paardentram
werd tot en met 1891 door gemiddeld 25.000 reizigers per jaar gebruikt,
maar bleek toch verliesgevend. Eind 1891 besloten de gemeenteraden van
Leiden en Leiderdorp niet langer voor de extra kosten op te draaien en stopte
de RTM met deze lijn. Inmiddels waren de paardenkrachten vervangen door
elektriciteit en reden er vanaf 1911 elektrische trams van de Noord-Zuid
Hollandsche Stoomtramweg-Maatschappij , beter bekend als NZH.

In Leiderdorp kwamen geen trams, maar reed tussen 1912 en 1935 een
stoomtrein vanaf station Leiden-Herenpoort over de Zijlbrug en de (Oude)
Spoorbaan langs Leiderdorp naar Rijpwetering, Hoofddorp en als eindstation
Haarlem of Amsterdam. Deze Haarlemmermeerspoorlijn maakte al op
oudejaarsavond 1935 zijn laatste rit vanwege de opgekomen concurrentie
van busmaatschappijen.

In Leiderdorp reden tussen de jaren ’20 en ’70 bussen van onder meer
Maarse & Kroon, TRIO (Citosa) en de N.A.L.

Maarse & Kroon

Bus Maarse & Kroon in de Hoofdstraat 14092024
Dit bedrijf was in 1923 begonnen als Firma Wegman, Kroon en Co. en stond
vanaf 1947 bekend onder de naam N.V. Autobus-onderneming Maarse &
Kroon. In 1971 werd Maarse & Kroon overgenomen door de Nederlandse
Spoorwegen en ging het verder onder de naam Centraal Nederland.
In de jaren ‘50 en ‘60 liep lijn 2 van Maarse & Kroon van Aalsmeer naar
Leiden, waarbij de bus via Roelofarendsveen, Rijpwetering en Oud-Ade via de
Leidse weg in Leiderdorp arriveerde. De eerste officiële bushalte was bij de
Verenigde Touw Fabrieken (Verto) aan de Zijldijk waar veel werknemers in- en
uitstapten. Via de Spanjaardsbrug en de Lage Rijndijk reed de bus vervolgens
door naar het station van Leiden.

TRIO/Citosa
Op 1 januari 1922 was rijwielhandelaar Jan Kok uit Boskoop een
autobusdienst tussen Boskoop, Hazerswoude en Leiden begonnen en twee
jaar later startte C. Middelkoop een buslijn tussen Leiden en Zoeterwoude. In
1926 bundelden zij samen met ondernemer J. Hardijzer hun krachten en
boden onder de naam TRIO diverse busdiensten aan. Ook in Leiderdorp reden
de TRIO-bussen, vanaf 1933 onder de nieuwe firmanaam Citosa tot in 1968
toen het busbedrijf uit Waddinxveen fuseerde tot Westnederland. Hun route
liep tot 1964 vanaf Leiden door de Bruggestraat over de Leiderdorpsebrug
naar de Hoofdstraat om vandaaruit richting Koudekerk aan den Rijn te rijden.
Tot de komst van de Stierenbrug in 1964 moesten de chauffeurs halsbrekende
toeren uithalen om hun voertuig ongeschonden door de smalle Bruggestraat
te krijgen. Nadat de bocht eenmaal gemaakt was kon er weer gas gegeven
worden richting Doesbrug met als nadeel dat de bewoners langs de
Hoofdstraat zaten te trillen in hun stoel.

De NAL

In 1923 begon het bedrijf met een buslijn Nieuwkoop – Ter Aar – Leiden. In
1926 nam Pieter Langhout het bedrijf over en vestigde het in Ter Aar.
Het familiebedrijf een aantal trajectvergunningen binnen het vervoergebied
van Maarse & Kroon, waarvan er een door Leiderdorp liep.

Zo is op deze foto uit 1955 te zien hoe een bus van N.A.L. vanuit de
Bruggestraat de Hoofdstraat indraait in de richting van de Hoogmadeseweg.
de Hoogmadeseweg reed deze bus naar Hoogmade, Woubrugge en Ter Aar.
Begin jaren ’80 was 85 procent van al het streekvervoer in handen van 11
dochterbedrijven van de Nederlandse Spoorwegen, die hun aandelen
onderbrachten in de N.V. Aandelenbezit Streekvervoer. In 1989 ging deze
onderneming op in de N.V. Verenigd Streekvervoer Nederland (VSN). Tot in de
jaren ‘90 stuurde de VSN-groep al het openbaar streekvervoer. De
exploitanten waren private bedrijven, waarvan VSN de aandelen bezat. In
Zuid-Holland waren dit onder andere de NZH, Centraal Nederland en
Westnederland. De bussen van deze maatschappijen reden toen de routes
door Leiderdorp. In 1998 wilde de rijksoverheid marktwerking in het
streekvervoer bevorderen en werd de VSN in tweeën geknipt. Een deel ging
verder als Connexxion, het andere deel als Arriva.

Leiderdorps museum,

September 2024
Peter Diebels

Zie ook www.leiderdorpsmuseum.nl